Bài 18: Tuần hoàn máu

I. Cấu tạo và chức năng

1. Cấu tạo chung 

• Hệ tuần hoàn được cấu tạo chủ yếu bởi các bộ phận sau :

     – Dịch tuần hoàn : máu và hỗn hợp máu – dịch mô. 

     – Tim : là một cái máy bơm hút và đẩy máu chảy trong mạch máu.

     – Hệ thống mạch máu : gồm hệ thống động mạch, mao mạch và tĩnh mạch.

2. Chức năng chủ yếu

• Vận chuyển các chất từ bộ phận này sang bộ phận khác để đáp ứng cho các hoạt động sống của cơ thể.

II. Các dạng hệ tuần hoàn ở động vật

• Động vật đơn bào và đa bào có cơ thể nhỏ, dẹp và động vật đơn bào không có hệ tuần hoàn, các chất được trao đổi qua bề mặt cơ thể.
• Ở động vật đa bào có kích thước lớn, do trao đổi các chất qua bề mặt cơ thể không đáp ứng được nhu cầu của cơ thể => có hệ tuần hoàn.

1. Hệ tuần hoàn hở

• Có ở đa số các động vật thân mềm và chân khớp.
•  Các đặc điểm chủ yếu : 

      – Máu chảy trong động mạch với áp lực thấp, tốc độ chậm.

      – Máu được tim bơm vào động mạch rồi tràn vào cơ thể. Máu trộn lẫn với dịch mô tạo thành hỗn hợp máu. Máu tiếp xúc và trao đổi trực tiếp với các tế bào, sau đó về tim.

2. Hệ tuần hoàn kín

• Có ở mực ống, bạch tuộc, giun đốt và động vật có xương sống.
• Các đặc điểm chủ yếu :

      – Máu trao đổi chất với tế bào qua thành mao mạch. Máu được tim bơm đi và lưu thông liên tục trong mạch kín : động mạch -> mao mạch -> tĩnh mạch -> tim.

      – Máu chảy trong động mạch dưới áp lực cao hoặc trung bình, tốc độ nhanh. 

• Ở động vật có xương sống, hệ tuần hoàn có thể là đơn hoặc kép. Hệ tuần hoàn đơn có ở cá, còn hệ tuần hoàn kép có ở nhóm động vật có phổi như chim, lưỡng cư,…
• Ở lưỡng cư và bò sát (trừ cá sấu) có sự pha trộn giữa máu giàu Oxi và máu giàu cacbonic ở tâm thất vì tim lưỡng cư có 3 ngăn, bò sát là 4 ngăn nhưng vách ngăn ở tâm thất không hoàn toàn. 

*Bài tập :

1. Tại sao hệ tuần hoàn của côn trùng được gọi là hệ tuần hoàn hở?
2. Cho biết ưu điểm của tuần hoàn máu trong hệ tuần hoàn kép so với hệ tuần hoàn đơn?
3. Cho biết vai trò của tim trong tuần hoàn máu?