Bài 36: Quần thể sinh vật và mối quan hệ giữa các cá thể trong quần thể

Quần thể sinh vật và quá trình hình thành quần thể

Quần thể sinh vật

• Quần thể sinh vật là tập hợp các cá thể trong cùng một loài, cùng sinh sống trong một khoảng không gian nhất định, vào một thời gian nhất định, có khả năng sinh sản và tạo thành những thế hệ mới.

Quá trình hình thành quần thể

• Đầu tiên những cá thể cùng loài đến môi trường sống mới, những cá thể nào không thích nghi với điều kiện sống mới sẽ bị tiêu diệt hay di cư đến nơi khác.
• Những cá thể còn lại sẽ gắn bó chặt chẽ với nhau thông qua các mối quan hệ sinh thái, dần dần thành quần thể ổn định, thích nghi với điều kiện ngoại cảnh.

Quan hệ giữa các cá thể trong quần thể

Quan hệ hỗ trợ

• Quan hệ hỗ trợ là mối quan hệ giữa các cá thể cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong các hoạt động sống như: tìm thức ăn, chống kẻ thù, sinh sản… đảm bảo cho quần thể thích nghi với môi trường sống.
• Quan hệ hỗ trợ thể hiện qua hiệu quả nhóm.
• Ví dụ
  • Thực vật: Hiện tượng cây liền rễ ở cây thông, cây sống theo nhóm chống lại gió bão (tre…)

• • Động vật: Chó rừng hỗ trợ nhau trong đàn nhờ đó ăn thịt được trâu rừng có kích thước lớn hơn, bồ nông xếp thành hàng bắt được nhiều cá hơn…

• Quan hệ hỗ trợ giữa các cá thể trong quần thể đảm bảo cho quần thể tồn tại ổn định, khai thác tối ưu nguồn sống của môi trường, làm tăng khả năng sống sót và sinh sản của các cá thể.

Quan hệ cạnh tranh

• Cạnh tranh giữa các cá thể trong quần thể xuất hiện khi mật độ cá thể của quần thể tăng lên quá cao, nguồn sống của môi trường không đủ cung cấp cho mọi cá thể trong quần thể.
• Các cá thể cạnh tranh về nơi ở, thức ăn, ánh sáng; các con đực tranh giành con cái.
• Ví dụ:
  • Thực vật cạnh tranh giành ánh sáng, chất dinh dưỡng → Đào thải những cá thể cạnh tranh yếu, mật độ giảm.
  • Trong các quần thể cá, chim, thú, … đánh nhau, dọa nạt nhau, một số ăn thịt lẫn nhau → Mỗi nhóm cá thể bảo vệ một khu vực sống riêng, một số buộc phải tách ra khỏi đàn, ăn thịt tiêu diệt lẫn nhau.

• Cạnh tranh là đặc điểm thích nghi của quần thể. Nhờ có cạnh tranh mà số lượng và sự phân bố của các cá thể trong quần thể duy trì ở mức độ phù hợp, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của quần thể.