Bài 38: Các đặc trưng cơ bản của quần thể (tiếp theo)

Kích thước của quần thể sinh vật

• Là số lượng cá thể (hoặc khối lượng hay năng lượng tích luỹ trong các cá thể) phân bố trong khoảng không gian của quần thể. Kích thước quần thể dao động từ giá trị tối thiểu đến giá trị tối đa và sự dao động này tùy theo từng loài.

Kích thước tối thiểu và kích thước tối đa

Kích thước tối thiểu: là số lượng cá thể ít nhất mà quần thể cần có để duy trì và phát triển.

Kích thước tối đa: là giới hạn cuối cùng về số lượng mà quần thể có thể đạt được, phù hợp với khả năng cung cấp nguồn sống của môi trường.

LƯU Ý

• Nếu kích thước quần thể xuống dưới mức tối thiểu, quần thể dễ rơi vào trạng thái suy giảm dẫn tới diệt vong do:
  • Sự hỗ trợ giữa các cá thể bị suy giảm, quần thể không có khả năng chống chọi với những thay đổi của môi trường.
  • Khả năng sinh sản suy giảm 
  • Sự giao phối gần thường xảy ra

Loài nai Java (Rusa timorensis) đang bị suy giảm số lượng nghiêm trọng

• Nếu kích thước quần thể vượt mức tối đa thì:
  • Có sự cạnh tranh gay gắt giữa các cá thể.
  • Ô nhiễm, bệnh tật, … tăng cao, mức tử vong cao
  • Một số cá thể di cư khỏi quần thể

Những nhân tố ảnh hưởng tới kích thước của quần thể sinh vật

Mức độ sinh sản của quần thể sinh vật

• Là số lượng cá thể của quần thể được sinh ra trong một đơn vị thời gian
• Phụ thuộc vào số lượng trứng hay con non của một lứa đẻ, số lứa đẻ của một cá thể cái, tỉ lệ đực cái trong quần thể…
• Khi thiếu thức ăn hay điều kiện sống không thuận lợi sẽ ảnh hưởng đến sức sinh sản của quần thể.

Mức độ tử vong của quần thể sinh vật

• Là số lượng cá thể bị chết trong một khoảng thời gian
• Phụ thuộc vào tuổi thọ trung bình của sinh vật, điều kiện sống, lượng thức ăn, kẻ thù và sự khai thác của con người

Phát tán cá thể của quần thể sinh vật

• Phát tán là sự xuất cư hay nhập cư
• Xuất cư là hiện tượng một số cá thể rời bỏ quần thể của mình chuyển sang sống ở quần thể bên cạnh hoặc di chuyển đến nới ở mới

→ Xuất cư tăng cao khi nguồn sống cạn kiệt, điều kiện bất lợi

• Nhập cư là hiện tượng một số cá thể ở ngoài quần thể chuyển sang sống trong quần thể

→ Nhập cư tăng cao khi điều kiện sống thuận lợi.

Tăng trưởng của quần thể sinh thái

Tăng trưởng của quần thể người

• Dân số thế giới tăng trưởng liên tục trong suốt quá trình phát triển lịch sử

• Dân số tăng nhanh là nguyên nhân chủ yếu làm cho chất lượng môi trường giảm sút, làm ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của con người