Bài 45. Axit Cacboxylic

Lí thuyết

Định nghĩa, phân loại, danh pháp

Định nghĩa

 – Là những hợp chất hữu cơ mà phân tử có nhóm cacboxyl (-COOH) liên kết trực tiếp với nguyên tử cacbon hoặc hiđro.

Ví dụ: H-COOH, , HOOC-COOH,…

Phân loại

Danh pháp

Axit + tên hiđrocacbon no tương ứng với mạch chính + oic

 – Mạch cacbon dài nhất bắt đầu từ nhóm -COOH là mạch chính

Ví dụ:

 – Tên gọi của một số axit cacboxylic thông dụng:

Đặc điểm, cấu tạo

 – Nhóm cacboxyl có cấu tạo

 – Nhóm C=O không giống trong anđehit và xeton

 – Nhóm -O-H phân cực hơn nhóm -O-H trong ancol và phenol

 – Tính axit lớn hơn phenol và ancol

a) Dạng đặc

b) Dạng rỗng

Tính chất vật lí

 – Đều là chất lỏng hoặc rắn ở điều kiện thường.

 – Nhiệt độ sôi: tăng theo chiều tăng của phân tử khối và cao hơn các ancol có cùng phân tử khối.

 – Tính tan: đều tan trong nước, độ tan tỉ lệ nghịch với phân tử khối.

Tính chất hóa học

Tính axit

 – Trong dung dịch, axit cacboxylic phân li thuận nghịch.

Ví dụ:      

 – Tác dụng với bazơ, oxit bazơ tạo thành muối và nước.

Ví dụ:      

 – Tác dụng với muối.

Ví dụ:

 – Tác dụng với kim loại trước hiđro trong dãy hoạt động hóa học của các kim loại tạo thành muối và giải phóng hiđro.

 – Ngâm 1 lá kẽm mỏng trong dung dịch axit axetic, có bọt khí hiđro thoát ra.

Ví dụ: ↑

          ↑

Phản ứng thế nhóm -OH

 – đặc làm chất xúc tác

 – Phản ứng giữa ancol và axit tạo thành este hóa và nước gọi là phản ứng esre hóa

 – Phản ứng este hóa là phản ứng thuận nghịch

Điều chế

 – Phương pháp men giấm

 – Oxi hóa anđehit axetic

 – Oxi hóa ankan

 – Từ metanol

Ứng dụng

Bài tập

Bài tập 1

Từ công thức cấu tạo, hãy giải thích tại sao axit fomic có tính chất của một anđehit

Bài tập 2

Từ metan và các chất vô cơ cần thiết khác có thể điều chế được axit fomic, axit axetic. Viết phương trình hóa học của các phản ứng xảy ra

Bài tập 3

Chất Y có công thức phân tử C₄H₈O₂ tác dụng với NaOH tạo thành chất Z (C₄H₇O₂Na). Vậy Y thuộc loại hợp chất nào sau đây?

Bài tập 4

Để trung hòa 150,0 gam dung dịch 7,40% của axit no, mạch hở, đơn chức X cần dùng 100,0 ml dung dịch NaOH 1,50M. Viết công thức cấu tạo và gọi tên của chất X

Bài tập 5

Đun 12,0 gam axit axetic với một lượng dư ancol etylic (có axit H₂SO₄ đặc làm xúc tác). Đến khi dừng thí nghiệm thu được 12,3 gam este

a) Viết phương trình hóa học của phản ứng.

b) Tính phần trăm khối lượng của axit đã tham gia phản ứng este hóa.