Đột biến – Tóm tắt kiến thức

Khái niệm

Hậu quả

Ý nghĩa

Ví dụ

Mất đoạn

Là đột biến làm mất một đoạn nhỏ trên NST.

– Làm giảm số lượng gene trên NST.

– Gây mất cân bằng gen.

– Ảnh hưởng sức sống cơ thể.

– Lập bản đồ gene.

– Ứng dụng loại bỏ gene xấu ra khỏi cơ thể.

Ở người, mất đoạn trên NST số 21 gây ung thư máu.

Chuyển đoạn

NST bị đứt và gắn vào vị trí mới trên cùng một NST hoặc 2 NST không tương đồng đổi chỗ cho nhau.

– Chuyển đoạn tương hỗ: 2 đoạn bị đứt đổi chỗ cho nhau.

– Chuyển đoạn không tương hỗ: 1 đoạn bị đứt và gắn vào vị trí mới trên NST.

– Chuyển đoạn nhỏ không gây ảnh hưởng đến sức sống.

– Chuyển đoạn lớn thường gây chết, mất khả năng sinh sản.

– Chuyển đoạn Robertson làm giảm số lượng gene trên NST.

Góp phần làm hình thành loài mới.

Sự chuyển đoạn giữa NST số 9 và số 22 gây bệnh ung thư máu ác tính.

Đảo đoạn

Một đoạn NST bị đứt và đảo ngược 180 độ rồi gắn lại vị trí cũ,

Làm thay đổi sự sắp xếp các gene trên NST.

-Làm tăng/giảm mức độ hoạt động của gen.

– Góp phần tạo nguồn nguyên liệu cho tiến hóa. 

Ở một số muỗi, quá trình đảo đoạn lặp đi lặp lại góp phần tạo thành loài mới.

Lặp đoạn

Đột biến làm cho 1 đoạn NST bị lặp đi lặp lại nhiều lần.

Làm tăng số lượng gene trên NST.

– Có thể gây mất cân bằng gen \( \Rightarrow \) ảnh hưởng sức sống.

– Làm tăng số lượng gen \( \Rightarrow \) tăng biểu hiện gen \( \Rightarrow \) ứng dụng trong thực tế.

Ở đại mạch, đột biến lặp đoạn làm tăng hoạt tính enzyme amilase \( \Rightarrow \) ứng dụng trong sản xuất bia.

Tạo điều kiện đột biến gene, cung cấp nguyên liệu cho tiến hóa.

Đột biến dị bội

Đột biến đa bội cùng nguồn

Đột biến đa bội khác nguồn (dị đa bội)

Khái niệm

Là đột biến làm thay đổi số lượng NST ở 1 hay 1 số cặp NST tương đồng.

Là đột biến làm tặng 1 số nguyên lần bộ NST đơn bội của loài.

Bộ NST của cả 2 loài cùng tồn tại trong tế bào.

Cơ chế

– Trong giảm phân, 1 hay 1 số cặp NST không phân li tạo giao tử n-1/n+1. Giao tử này kết hợp với giao tử bình thường tạo thể lệch bội.

– Trong nguyên phân, 1 hoặc 1 số cặp NST không phan li tạo cơ thể lệch bội.

– Trong giảm phân, các NST nhân đôi nhưng không phân li (không hình thành thoi vô sắc) \( \Rightarrow \) tạo giao tử 2n.

+ Giao tử 2n kết hợp giao tử n \( \Rightarrow \) hợp tử 3n.

+ Giao tử 2n kết hợp giao tử 2n \( \Rightarrow \) hợp tử 4n.

– Trong nguyên phân, hợp tử nhân đôi NST nhưng không phân li \( \Rightarrow \) hợp tử 4n.

Lai xa + đa bội hóa.

Lai tế bào + sinh sản sinh dưỡng.

Hậu quả/Ý nghĩa

– Hậu quả: Làm tăng/giảm số lượng NST \( \Rightarrow \) gây mất cân bằng gen \( \Rightarrow \) giảm sức sống, mất khả năng sinh sản,…

– Ý nghĩa:

+ Cung cấp nguyên liệu chọn giống, tiến hóa.

+ Sử dụng để xác định vị trí gen trên NST.

– Sinh tổng hợp chất mạnh.

– Đa bội phổ biến ở thực vật.

– Đa bội lẻ làm sinh vật không có khả năng sinh sản hữu tính.

– Vai trò trong chọn giống và tiến hòa.