GIỚI THIỆU:

  Tác giả:

  – Tên khai sinh: Hồ Thành Công, sinh năm 1946. Quê: huyện Mộ Đức, tỉnh Quảng Ngãi.

  – Tốt nghiệp Khoa Ngữ văn, Đại học Tổng hợp Hà Nội, tham gia chiến tranh chống Mĩ ở miền Nam.

  – Hiện nay tiếp tục làm thơ, viết phê bình, viết báo…

  – Tác phẩm :  Các tập thơ : Những người đi tới biển (1977), Dấu chân qua trảng cỏ (1978), Những ngọn sóng mặt trời (1981)Khối vuông Ru-bích( 1985), Từ một đến một trăm (1988)

  – Đặc điểm thơ:

• Thơ ông mang diện mạo độc đáo về chiến tranh và sau chiến tranh
• Thơ ông là tiếng nói của người tri thức nhiều suy tư trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại.

  – Cây bút luôn nỗ lực cách tân thơ Việt Nam (câu thơ tự do – nhịp điệu bất thường – liên tưởng phóng khoáng – mĩ cảm hiện đại với hệ thống thi ảnh và ngôn từ mới mẻ).

  – Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật 2001

  Tác phẩm:

  – Bài thơ trích trong tập “Khối vuông ru bích” (1985), tiêu biểu tư duy thơ Thanh Thảo.

  Ý nghĩa lời đề từ:

  – Đây là câu thơ nổi tiếng của Lorca , được coi là di chúc, khi ông linh cảm về cái chết của mình.

  – Đàn ghi ta là niềm tự hào, là phần hồn của đất nước Tây Ban Nha. Vì thế, “ Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” thể hiện tình yêu Tổ Quốc nồng nàn của Lorca.

  – Đàn ghi ta là biểu tượng cho con đường nghệ thuật của Lorca. Do vậy, “ Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” là ước nguyện suốt đời theo đuổi sự nghiệp sáng tạo nghệ thuật và mong muốn xóa bỏ ảnh hưởng của bản thân để dọn đường cho thế hệ mai sau đi tới.

ĐỌC – HIỂU:

  Khúc ca bi tráng về người nghệ sĩ chân chính, yêu tự do – Lorca

     a) Lorca với khung cảnh chính trị và nghệ thuật đất nước Tây Ban Nha đương thời:

         “những tiếng đàn bọt nước

          Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt

          li-la li-la li-la

          đi lang thang về miền đơn độc

          với vầng trắng chếnh choáng

          trên yên ngựa mỏi mòn

          Tây Ban Nha

          hát nghêu ngao”

 

   – Những hình ảnh tượng trưng, đậm bản sắc, giàu sức gợi:

•   “tiếng đàn bọt nước”: Hình ảnh ẩn dụ chỉ tài năng, số phận mong manh của Lorca
•   “áo choàng đỏ gắt”: Hình ảnh ẩn dụ có ý nghĩa tượng trưng:
  • Đất nước Tây Ban Nha như một đấu trường sục sôi, tàn khốc, quyeát lieät giữa nhân dân Tây Ban Nha yêu tự do với bọn độc tài, phát xít, giữa Lor-ca cùng khát vọng dân chủ trước nền chính trị độc tài và một nền nghệ thuật già nua Tây Ban Nha.
  • Lorca như một đấu sĩ đơn độc mà quả cảm.
•   Hình ảnh “vầng trăng chếnh choáng”, “đi lang thang”, “hát nghêu ngao”, “trên yên ngựa mỏi mòn”: Người nghệ sĩ dân gian Tây Ban Nha với cuộc hành trình đơn độc đi tìm cái đẹp trong thế giới bạo tàn.

⇒ TÓM LẠI: Tác giả khắc họa hình tượng Lorca – người nghệ sĩ, chiến sĩ tự do và cô đơn trong cuộc chiến chống chế độ độc tài với thái độ đồng cảm sâu sắc. Đoạn thơ giàu nhạc điệu (được tạo bởi vần, nhịp, các thủ pháp láy âm, láy từ…)

    b) Lorca với cái chết oan khuất, bi phẫn bởi thế lực bạo tàn:

  – Để miêu tả sự việc Lorca bị bọn phát xít giết và ném xác phi tang, tác giả sử dụng:

• Từ “bỗng kinh hoàng”: thái độ ngạc nhiên của Lorca, của nhân dân Tây Ban Nha và cả nhân loại trước cái chết đến quá nhanh.
• Hình ảnh ấn tượng, đầy ám ảnh: “Áo choàng bê bết đỏ” là cái chết bi thảm: bị bắn, thủ tiêu, mất xác.
• Hình ảnh: “Lor-ca bị điệu về bãi bắn/ Chàng đi như người mộng du”. Vì quá bất ngờ hay vì quá say mê đi tìm cái Đẹp nên không quan tâm cái chết đang đến gần. Bước chân “mộng du” (đi trong vô thức) trở thành bước chân của người anh hùng.

  Niềm tin mãnh liệt vào sự bất tử của tiếng đàn Lorca.

        “Tiếng ghita nâu

          bầu trời cô gái ấy

          tiếng ghi ta lá xanh biết mấy

          tiếng ghi ta tròn bọt nước vỡ tan

          tiêng ghi ta ròng ròng

          máu chảy”

  – Đoạn thơ sử dụng nghệ thuật điệp ngữ, điệp cấu trúc, ẩn dụ chuyển đổi cảm giác và liệt kê để miêu tả tiếng đàn của Lorca.

  – “tiếng ghita nâu” gợi lên từ sắc nâu của gỗ, của đất, của làn da rám nắng của những cô gái Di-gan → gợi tiếng đàn trầm tĩnh, nghĩ suy.

  – “tiếng ghi ta xanh” gợi lên từ màu xanh của thiên nhiên, đất nước  Tây Ban Nha. → Tiếng đàn thể hiện tình yêu quê hương, niềm tin, hy vọng

 – “tiếng ghita tròn bọt nước vỡ tan”: hình ảnh ẩn dụ → biểu tượng cho tiếng đàn, số phận Lorca và sự bàng hoàng trước cái chết của ông.

  – “tiếng ghita ròng ròng máu chảy”: sự đau đớn, nghẹn ngào.

  – “tiếng ghita ròng ròng máu chảy” Nghệ thuật nhân hóa   

⇒ Đặc sắc: hình ảnh so sánh với những liên tưởng phong phú. Mỗi so sánh làm nổi bật tình yêu, cái đẹp, nỗi đau trong tư tưởng, tình cảm, khát vọng của Lorca.    

  – Điệp khúc “tiếng ghita” vang lên uất nghẹn, xót thương, căm phẫn. Gắn với tiếng đàn: âm nhạc trở thành linh hồn, thân phận.

  – Chất nhạc: khắc sâu ấn tượng về số phận bi phẫn của người nghệ sĩ chân chính trong môi trường bạo lực thống trị với thái độ thương cảm sâu sắc.

    → Lòng căm thù bọn phát xít va lòng thương cảm cho người nghệ sĩ

  – Nỗi xót thướng Lor-ca và sự tiếc nuối cho những cách tân nghệ thuật của ông không ai tiếp bước

          “không ai chôn cất chiếc đàn

           tiếng đàn như cỏ mọc hoang”

⇒ Lời thơ so sánh mang tính triết luận. Thương cho cái chết của một thiên tài. Lor-ca chết, nghệ thuật tiếu vắng kẻ dẫn đường, nghệ thuật thành một thứ cỏ hoang. Hình ảnh này cũng có thể hiểu tiếng đàn của Lorca có sức sống bất tử

  – Nuối tiếc cho hành trình cách tân dang dở cho Lor-ca và cho cả nền nghệ thuật Tây Ban Nha. Đau xót cho cái chết của Lor-ca, dang dở một khát vọng cách tân được Thanh Thảo viết lên thành những dòng thơ đầy cảm xúc

         “giọt nước mắt vầng trăng

          long lanh trong đáy giếng”

  → Hình ảnh tượng trưng, giàu liên tưởng. → Nỗi đau trở thành sức mạnh trường tồn trong lòng người và thiên nhiên.

  Đoạn thơ còn lại: Suy tư về cuộc giải thoát và giã từ của Lor-ca

         “đường chỉ tay đã đứt

          dòng sông rộng vô cùng

          Lor-ca bơi sang ngang

          trên chiếc ghi ta màu bạc.

          chàng ném lá bùa cô gái Di-gan

          vào xoáy nước

          chàng ném trái tim mình

          vào lặng yên bất chợt

           li-la li-la li-la…”

  – “Lor-ca bơi sang ngang/ trên chiếc ghi ta màu bạc.” Hình ảnh ẩn dụ → Đường đời thì vô hạn còn cuộc đời số phận người nghệ sĩ với nhiều khát vọng nhưng hữu hạn ngắn ngủi.

  -. Lor-ca đi vào cõi vính hằng với hình ảnh siêu thực                                        

          “Lorca bơi sang ngang

           Trên chiếc ghita màu bạc” → Hóa thân bất tử.

  – Hành động “ném lá bùa vào xoáy nước, ném trái tim vào lặng yên bất chợt” → Môt sự giải thoát, chia tay, không còn ràng buột những đau khổ trần gian.

  – Kết thúc bài thơ điệp khúc “li la li la li la” tạo âm hưởng vang vọng, tiễn đưa vào cõi vĩnh hằng.

    → Chuỗi âm thanh luyến láy để lại những dư âm, để lại một sự kính trọng, tiếc thương sâu sắc trong lòng người đọc.

TỔNG KẾT:

  – Nội dung (Cảm hứng chủ đạo): Thể hiện nỗi đau, sự xúc động, suy tư sâu sắc trước cái chết bi thảm của Lorca và thái độ ngưỡng mộ người nghệ sĩ thiên tài, nhân cách tốt đẹp đại diện cho tinh thần tự do, dân chủ và khát vọng cách tân nghệ thuật của thế kỉ XX .  Nổi bật vẻ đẹp bi tráng của hình tượng Lorca.

  – Nghệ thuật: Bài thơ tiêu biểu cho tư duy thơ của Thanh Thảo:

• Thể thơ: Thể thơ tự do, không dấu câu, không viết hoa đầu dòng, không dấu hiệu mở đầu, kết thúc, giàu suy tư, cảm xúc phóng khoáng.
• Kết cấu: Bài thơ được cấu trúc như một bản nhạc giao hưởng có phần nhạc đệm của ghi ta, kết hợp hai yếu tố: thơ và nhạc.
• Có những tìm tòi mới mẻ về:

• • Vần và nhịp thơ: sử dụng các thủ pháp láy từ, điệp từ
  • Hình ảnh, ngôn từ: Hình ảnh thơ mang đậm màu sắc Tây Ban Nha, hình ảnh biểu tượng siêu thực, có sức chứa lớn về nội dung.