Bài 26: Cảm ứng ở động vật

Khái niệm cảm ứng ở động vật

Cảm ứng ở động vật cũng tương tự cảm ứng ở thực vật ở chỗ đều là phản ứng lại các kích thích từ môi trường sống để tồn tại và phát triển. Tuy nhiên cảm ứng ở động vật nhanh hơn ở thực vật, đồng thời biểu hiện của phản ứng cũng khác.
Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh được gọi là phản xạ.
Phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường thông qua hệ thần kinh. Do đó phản ứng co của một bắp cơ khi tách rời khỏi cơ thể không phải là phản xạ.
Phản xạ được thể hiện nhờ cung phản xạ, các bộ phận của cung phản xạ gồm:
- Bộ phận tiếp nhận kích thích (thụ thể hoặc cơ quan thụ cảm)
- Đường dẫn truyền vào (đường cảm giác)
- Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin (trung ương thần kinh)
- Bộ phận thực hiện phản ứng
- Đường dẫn truyền ra

Ví dụ: Một bạn lỡ chạm tay vào những chiếc gai nhọn và có phản ứng rụt tay lại. Khi đó:

– Tác nhân kích thích: gai nhọn.

– Bộ phận tiếp nhận kích thích: thụ quan đau ở tay.

– Bộ phận phân tích và tổng hợp thông tin: tủy sống.

– Bộ phận thực hiện phản ứng:cơ tay.

Cảm ứng ở động vật chưa có tổ chức thần kinh

Động vật đơn bào phản ứng lại kích thích bằng chuyển động cơ thể hoặc co rút của chất nguyên sinh.
Ví dụ: trùng giày bơi tới chỗ có nhiều oxi, trùng roi di chuyển đến nơi có ánh sáng, amip di chuyển đến nơi không có ánh sáng.

Cảm ứng ở động vật ở tổ chức thần kinh

Ở động vật có tổ chức thần kinh, các hình thức cảm ứng là các phản xạ.

Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng lưới

Đối tượng: động vật có cơ thể đối xứng tỏa tròn thuộc ngàng Ruột khoang như thủy tức, sứa.
Cấu tạo hệ thần kinh: tế bào thần kinh nằm rải rác trong cơ thể và liên hệ với nhau qua các sợi thần kinh, tạo thành mạng lưới thần kinh. Các tế bào thần kinh liên hệ với các tế bào cảm giác và biểu mô cơ.
Biểu hiện: khi bị kích thích thì co toàn cơ thể.

Cảm ứng ở động vật có hệ thần kinh dạng chuỗi hạch

Đối tượng: động vật có cơ thể đối xứng hai bên thuộc ngành Giun dẹp, Giun tròn, Chân khớp.
Cấu tạo hệ thần kinh: các tế bào thần kinh tập trung lại thành các hạch thần kinh, các hạch nối với nhau bằng các dây thần kinh và tạo ra dạng chuỗi hạch nằm dọc theo chiều dài cơ thể. (Riêng động vật chân khớp có hạch thần kinh ở đầu gọi là não lớn hơn các hạch thần kinh còn lại)
Mỗi hạch điều khiển một vùng trên cơ thể nên phản ứng chính xác hơn và tiêu tốn ít năng lượng hơn so với hệ thần kinh dạng lưới.