Khái niệm về diễn thế sinh thái

  • Diễn thế sinh thái là quá trình biến đổi tuần tự của quần xã qua các giai đoạn tương ứng với sự biến đổi của môi trường
  • Gồm 3 giai đoạn: giai đoạn khởi đầu (tiên phong), giai đoạn giữa và giai đoạn cuối (đỉnh cực)

Các loại diễn thế sinh thái

Diễn thế nguyên sinh (sơ cấp)

  • Diễn thế nguyên sinh là diễn thế khởi đầu từ môi trường chưa có sinh vật

Diễn thế nguyên sinh trải qua hàng trăm năm

  • Bắt đầu từ môi trường trống trơn: đầm lầy bị hạn hán, đảo đại dương khi mới hình thành, vùng đất vừa bị núi lửa

Diễn thế nguyên sinh diễn ra theo quá trình:

  • Giai đoạn tiên phong: Hình thành quần xã tiên phong (thường là rêu và địa y). Yếu tố khí hậu kém ổn định
  • Giai đoạn giữa: giai đoạn hỗn hợp, gồm các quần xã biến đổi tuần tự thay thế lẫn nhau và ngày càng phát triển đa dạng
  • Giai đoạn cuối (đỉnh cực): Hình thành quần xã ổn định. Yếu tố khí hậu ổn định, khối lượng quần xã đạt mức cực đại, số lượng loài phong phú nhất và độ đa dạng cao nhất

Diễn thế thứ sinh (thứ cấp)

  • Diễn thế thứ sinh là diễn thế xuất hiện ở môi trường đã có một quần xã sinh vật sống
  • Diễn thế thứ sinh diễn ra theo quá trình:
    • Giai đoạn đầu: Giai đoạn quần xã tương đối ổn định nhưng do thay đổi lớn về ngoại cảnh làm thay đổi hẳn cấu trúc quần xã sinh vật
    • Giai đoạn giữa: Giai đoạn gồm các quần xã thay đổi tuần tự
    • Giai đoạn cuối: Hình thành quần xã tương đối ổn định khác hoặc quần xã bị suy thoái

Ví dụ: 

  1. Quần xã rừng ổn định
  2. Cháy rừng 
  3. Thiêu rụi hoàn toàn quần xã
  4. Để lại khoảng đất trống nhưng đất đai không bị phá hủy
  5. Cỏ và các cây thân thảo mọc lại 
  6. Bụi cây nhỏ và cây thân lùn phát triển 
  7. Cây thường xanh mọc nhanh, tạo điều kiện để cây ưa bóng phát triển
  8. Cây thường xanh bị diệt vong nhanh chóng. Hệ sinh thái hoàn toàn trở vể trạng thái ban đầu, trước khi xảy ra cháy rừng

Nguyên nhân của diễn thế sinh thái

Nguyên nhân bên ngoài

  • Do tác động mạnh mẽ của ngoại cảnh lên quần xã. Sự thay đổi môi trường, khí hậu, mưa bão, lũ lụt, núi lửa …gây chết hàng loạt sinh vật
  • Trên những vùng bị hủy diệt của tựn nhiên, quần xã sinh vật mới dần dần được hình thành và phát triển

Nguyên nhân bên trong 

  • Sự cạnh tranh gay gắt giữa các loài trong quần xã làm biến đổi quần xã sinh vật. Trong số các loài sinh vật, nhóm loài ưu thế đóng vai trò quan trọng nhất trong diễn thế
  • Hoạt động khai thác tài nguyên của con người như: đốt rừng, san lấp hồ ao, xây đập ngăn sông …là nguyên nhân làm biến đổi quần xã sinh vật về mặt tích cực lẫn tiêu cực

Tầm quan trọng của việc nghiên cứu diễn thế sinh thái

  • Hiểu biết quy luật phát triển của quần xã sinh vật → dự đoán được các quần xã tồn tại trước đó và quần xã được thay thế trong tương lai → kế hoạch xây dựng, bảo vệ hợp lí các nguồn tài nguyên thiên nhiên, kịp thời đề xuất các biện pháp khắc phục sự biến đổi bất lợi của môi trường
  • Đồng thời khắc phục những biến đổi bất lợi của môi trường, sinh vật và con người: chăm bón, cải tạo đất, đẩy mạnh biện pháp chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh, tiến hành các biện pháp thủy lợi… 

 

 

Người đóng góp
Comments to: Bài 41: Diễn thế sinh thái