Nghĩa của câu

Hai thành phần nghĩa của câu

a) Sự việc: Chí Phèo từng mơ ước khi xưa về một gia đình nhỏ.

• Câu a₁) Thể hiện thái độ chưa tin tưởng đối với sự việc (“Hình như”).
• Câu a₂) Nhìn nhận sự việc như thể nó đã xảy ra với thái độ chắc chắn.

b) Sự việc: “Người ta cũng bằng lòng”.

• Câu b₁) Thể hiện thái độ chưa tin tưởng chắc chắn với sự việc (“chắc”).
• Câu b₂) Thể hiện sự phỏng đoán nhưng có độ tin cậy cao một cách chủ quan.

Luyện tập

Bài 1

Nghĩa sự việc trong từng câu thơ bài “Câu cá mùa thu” (Nguyễn Khuyến)

• Câu 1: biểu hiện tính chất, đặc điểm của ao thu (lạnh lẽo) và nước ao (trong veo).
• Câu 2: biểu hiện đặc điểm của chiếc thuyền câu (bé tẻo teo).
• Câu 3: biểu hiện quá trình của sóng (sóng – gợn).
• Câu 4: biểu hiện quá trình của lá (lá vàng – đưa vèo).
• Câu 5: biểu hiện quá trình của mây (lơ lửng) và đặc điểm của trời (xanh ngắt).
• Câu 6: biểu hiện đặc điểm của ngõ trúc (quanh co) và trạng thái (khách vắng teo).
• Câu 7: biểu hiện tư thế của nhân vật trữ tình (tựa gối, buông cần).
• Câu 8: biểu hiện hành động của cá (đớp).

Bài 2

• Câu a:

• Nghĩa sự việc: đánh giá về Xuân.
• Nghĩa tình thái: thái độ đồng ý về sự danh giá khi có con rể là Xuân và thái độ dè chừng vì khi ấy cũng có một số việc đáng sợ.

• Câu b:

• Nghĩa sự việc: suy nghĩ của viên quản ngục về việc chọn nghề của bản thân và thầy thơ lại.
• Nghĩa tình thái: thái độ nghi vấn về việc liệu có chọn nhầm nghề hay không, vẫn chưa có thái độ chắc chắn.

• Câu c: Có 2 sự việc xảy ra:

Sự việc 1:  Dễ họ cũng phân vân như mình.

•  Nghĩa sự việc: suy đoán của người đàn ông về ý nghĩ của những người khác về con gái mình.
• Nghĩa tình thái: hoài nghi, không chắc chắn.

Sự việc 2: Mình cũng không biết con gái mình có hư hay không.

• Nghĩa sự việc: người đàn ông đang không biết gì về tính cách của con gái mình.
• Nghĩa tình thái: thái độ nghi vấn, hoàn toàn không biết rõ về con gái.

Bài 3

Từ “hẳn” là phù hợp nhất. Vì:

• Nghĩa sự việc: nói về một người có những phẩm chất tốt.
• Nghĩa tình thái: khẳng định mạnh mẽ, chắc chắn rằng đây không phải người xấu.

(Hình như, có thể: không chắc chắn hoàn toàn, mang chút nghi vấn.

Lẽ nào: hoàn toàn nghi vấn, nghi ngờ.

Họa chăng: nghi vấn.).